Dưới nắng chang chang, ruộng đồng làng Hạ trơ trọi như tấm lưng rám nắng của đất. Giữa bãi bùn sền sệt, anh Hiển gò lưng đẩy chiếc cày gỉ sét, từng luống đất lật lên nặng trịch, ướt nhẹp và mùi mồ hôi quyện với mùi bùn non. Con trâu cái từng cùng anh đi hết bao mùa vụ đã chết cách đây hơn hai tháng, bỏ lại anh lặng lẽ với chiếc ách gỗ trống trơn. Người trong làng ai cũng bảo anh khùng, bảo ruộng này chỉ đáng cho máy cày hoặc để mặc cỏ mọc. Nhưng anh vẫn cắm đầu, như thể trong lòng có một sợi dây vô hình trói chặt anh với mảnh đất này.

Buổi chiều, gió phả vào mặt rát buốt. Anh ngồi bệt xuống bờ ruộng, thở hổn hển, hai bàn tay nứt nẻ, máu rịn ở kẽ ngón. Trên lưng áo cũ sờn vai, từng mảng bùn khô bong tróc như vảy đất. Anh nhìn xa về phía ngôi mộ nằm dưới gốc đa, nơi cha vợ anh an nghỉ. “Con giữ lời rồi, cha ạ,” anh khẽ nói, giọng như tan trong gió. Đó là lời hứa anh thốt ra trong đêm vợ bỏ đi – đêm mưa, khi cô đứng giữa sân, tay xách túi đồ, lạnh lùng bảo: “Anh có giỏi thì ở lại mà nói chuyện với đất.”

Hôm ấy, anh không giữ nổi cô, vì biết cô đã chán cảnh nghèo, chán mảnh ruộng mà cha cô từng coi như mạng sống. Cô muốn thành phố, còn anh chỉ muốn giữ lại lời hứa với người đã khuất. Sau khi cô đi, căn nhà trống trơn, chỉ còn tiếng võng kẽo kẹt và hơi đất ngai ngái. Mỗi sáng, anh vẫn ra ruộng, lầm lũi như cái bóng. Cứ thế, hai năm trôi qua. Người ta bảo anh dại, bảo anh níu quá khứ không đem lại cơm ăn áo mặc, nhưng anh chỉ cười: “Đây là nơi người đã từng thương tôi yên nghỉ, tôi không nỡ.”

Một trưa nắng gắt, mặt trời như đổ lửa xuống cánh đồng. Anh đang đẩy cày thì nghe tiếng máy xe gầm gừ dừng lại ngoài bờ. Một nhóm người trẻ bước xuống, mang theo máy quay, micro, dù che nắng. Một cô gái trong nhóm tiến lại gần, hỏi nhỏ:

– Chú ơi, chú làm ruộng một mình à?
Anh ngẩng lên, nheo mắt:
– Ờ, một mình.
– Trâu đâu rồi chú?
– Chết rồi, từ mùa trước. Cày bằng tay cho nó quen đất.

Cô gái tròn mắt, nói gì đó với đồng nghiệp rồi bảo:
– Chú cho bọn cháu quay một chút được không? Hôm nay bọn cháu làm phóng sự về người nông dân giữ đất.

Anh chỉ khẽ gật đầu, rồi cúi xuống tiếp tục cày. Ống kính lia qua tấm lưng cháy sạm, đôi tay gân guốc và ánh nhìn kiên định như khắc vào mặt đất. Tiếng máy quay rì rì, xen lẫn tiếng xình xịch của bùn, khiến cả khung cảnh trở nên lạ kỳ – giữa cánh đồng trống, một người đàn ông cày ruộng bằng tay, mồ hôi rơi chan hòa, mà vẫn không ngẩng lên.

Họ quay xong, cảm ơn anh rồi đi. Anh lại lầm lũi tiếp tục công việc, chẳng mảy may nghĩ đoạn phim ấy sẽ đi đâu, sẽ đến tay ai. Nhưng vài tuần sau, người làng bắt đầu xôn xao. Họ chỉ vào điện thoại, bảo: “Ê, Hiển kìa! Lên mạng rồi!” Đoạn video lan truyền, ai cũng xúc động trước hình ảnh người nông dân không bỏ đất, cày ruộng bằng tay giữa trời nắng. Có người khen anh nghị lực, có người bảo anh chỉ cố chấp. Riêng anh, chẳng biết gì ngoài việc sáng vẫn ra ruộng, tối về đun nước, nấu cơm, rồi ngồi nhìn khói lam bay.

Một chiều nọ, có chiếc xe bán tải màu bạc dừng trước nhà anh. Người đàn ông trung niên bước xuống, áo sơ mi trắng, tay cầm mũ rộng vành. Ông nhìn quanh, giọng ôn tồn:

– Anh là Hiển?
– Vâng, tôi đây.
– Tôi xem đoạn phim của anh rồi. Tôi có một trang trại ở tỉnh bên, đang cần người quản lý. Tôi thấy anh có lòng, có kinh nghiệm, nên muốn mời anh qua đó làm.
Anh ngẩn người, hỏi lại:
– Tôi… tôi làm nông thôi, biết gì mà quản lý?
– Trang trại cũng là đất, là cây, là người. Chỉ khác chỗ quy mô. Tôi cần người thật lòng, không cần bằng cấp.

Anh nhìn người đàn ông ấy thật lâu. Trong ánh mắt ông không có vẻ thương hại, mà là sự tôn trọng. Anh cúi xuống, ngón tay cọ vào nhau, ngập ngừng:

– Cho tôi một đêm nghĩ đã.
– Tất nhiên, anh cứ nghĩ kỹ. Tôi sẽ quay lại ngày mai.

Đêm đó, anh không ngủ. Căn nhà nhỏ lặng thinh, chỉ có tiếng côn trùng rả rích và ánh trăng loang qua tấm phên. Anh ra ngoài sân, nhìn ngôi mộ nơi góc vườn. Gió nhẹ, cỏ lay động như người xưa đang lắng nghe.

– Cha ơi, con làm vậy có lỗi không? Con sợ bỏ ruộng rồi chẳng ai cày… Nhưng nếu đi, con có thể làm được nhiều hơn, có thể giữ đất bằng cách khác…

Sáng hôm sau, khi người đàn ông quay lại, anh đã chờ sẵn với một túi đồ nhỏ. Anh nói:
– Tôi đi, nhưng cho tôi mang theo ít đất quê này.

Ông kia cười hiền:
– Mang bao nhiêu tùy anh, miễn đừng để đất trong tim khô cằn.

Trang trại nằm bên sườn đồi, cây ăn trái trải dài tít tắp. Anh Hiển được giao quản lý một khu trồng rau sạch rộng cả chục hecta. Lúc đầu, anh lóng ngóng với cách làm mới: hệ thống tưới tự động, phân bón hữu cơ, nhật ký canh tác điện tử. Anh phải học lại từ đầu, nhiều khi vụng về đến mức người trẻ cười. Nhưng anh không nản. Mỗi khi đứng giữa luống rau xanh mướt, anh lại thấy thấp thoáng bóng dáng cha vợ – người từng dạy anh cách cắm cây lúa cho thẳng, cách chọn hạt giống tốt bằng lòng bàn tay.

Một hôm, khi kiểm tra sổ ghi chép, ông chủ trang trại bảo:
– Anh làm tốt lắm, Hiển à. Cây cối đều đặn, năng suất cao mà đất vẫn giữ màu. Anh biết không, người như anh hiếm lắm.

Anh chỉ cười, đáp nhỏ:
– Tôi chỉ làm như đất dạy tôi thôi. Đất nào cũng có linh hồn, mình nghe được thì nó trả ơn.

Tin về anh dần lan xa. Báo chí lại tìm đến, lần này không còn là người đàn ông cày tay giữa đồng, mà là người nông dân đã làm thay đổi cả một vùng đất. Khi người phóng viên hỏi anh có hối hận vì từng bị coi là “dại”, anh chỉ lắc đầu:

– Dại hay khôn thì cũng sống một đời. Tôi chọn sống cho điều khiến mình yên lòng.

Tối đó, anh đi dọc những luống rau, ngửa mặt nhìn trời sao. Anh nhớ vợ – người đàn bà đã bỏ anh đi năm ấy. Không còn giận, chỉ thấy thương. Biết đâu đó, ở một góc thành phố, cô cũng nhìn thấy anh qua màn hình và nhận ra: người đàn ông ấy chưa từng thay đổi.

Một tháng sau, có người gửi cho anh phong bì thư, bên trong là bức ảnh cũ – anh và vợ, chụp ngày cưới. Dòng chữ nhỏ phía sau: “Em xin lỗi. Anh đã làm đúng.” Anh lặng người rất lâu, rồi cất tấm ảnh vào túi áo, đi ra ruộng, rắc nắm đất quê cũ xuống luống rau non.

– Cha ơi, con vẫn giữ lời. Ruộng mình không bị bỏ hoang, chỉ là đã lớn hơn thôi.

Gió chiều thổi qua những hàng cây, lá rung rinh như cười. Mặt trời khuất dần, nhuộm ánh vàng lên khuôn mặt rám nắng của anh Hiển. Anh không còn là người đàn ông bị cười chê vì cố chấp, mà là kẻ đã biến niềm tin vào đất thành một con đường mới. Và trên con đường ấy, anh vẫn bước đi, lặng lẽ mà vững vàng – như cách anh từng đẩy chiếc cày năm nào, từng tấc đất đều in dấu lòng người.