Dưới ánh trăng thanh dịu vợi treo lơ lửng trên đỉnh tre, bà Thủy ngồi lặng lẽ bên hiên nhà, nghe tiếng dế kêu ri ri trong đêm. Ông Phong, chồng bà, đang lật dở trang báo cũ kỹ trên chiếc ghế mây quen thuộc, đôi mắt nheo lại dưới ánh đèn vàng vọt. Ở cái tuổi mà tóc đã bạc phơ như sương, da đã nhăn nheo theo dấu vết thời gian, vợ chồng bà chẳng còn mong ước điều gì xa vời. Một mái ấm quây quần, tiếng cười nói của con cháu vang vọng khắp nhà, thế là đủ. Đó là tất cả những gì trái tim họ khao khát.

Cuộc sống của hai ông bà trôi qua êm đềm như dòng sông quê chảy nhẹ. Ngôi nhà nhỏ cấp bốn nép mình dưới bóng cây cổ thụ, tuy không bề thế nhưng luôn ấm cúng, đầy ắp tiếng yêu thương. Con gái duy nhất của họ, Hà, đã lập gia đình và chuyển ra Hà Nội sinh sống. Nơi phồn hoa đô hội ấy, cuộc sống không bao giờ là dễ dàng. Bà Thủy biết, vợ chồng Hà – Tùng đang phải vật lộn với gánh nặng cơm áo gạo tiền, đặc biệt là khi đã có thêm một đứa con nhỏ.

“Mình này, thằng Tùng nó hiền khô, nhưng xem ra cũng chật vật lắm.” Bà Thủy khẽ thở dài, phá tan sự tĩnh lặng của đêm khuya. “Con bé Hà nhà mình cứ gầy rộc đi, nhìn mà xót ruột. Căn hộ thuê bé tí, cháu ngoại mình chẳng có chỗ mà chạy nhảy.” Ông Phong gập tờ báo lại, đặt kính xuống, nhìn vợ bằng ánh mắt thấu hiểu. “Thành phố đấy mà, bon chen từng mét đất, từng đồng tiền. Mình thương con thì thương, nhưng cũng phải để chúng nó tự lo liệu. Mình giúp được chừng nào thì giúp thôi, chứ bao bọc mãi cũng chẳng phải cách.”

Từng lời của ông Phong vang vọng trong tâm trí bà Thủy. Bà luôn tâm niệm, nếu con cái thực sự khó khăn, bà sẽ chẳng tiếc gì. Toàn bộ số tiền dưỡng già mà vợ chồng bà đã dành dụm cả đời, từng chút một từ những ngày tháng tảo tần, bà đều sẵn lòng trao cho Hà, miễn sao gia đình con gái được hạnh phúc, được an cư lạc nghiệp. Tình yêu thương của người mẹ dành cho con gái là vô điều kiện, là một dòng chảy bất tận. Bà chỉ muốn nhìn thấy Hà và cháu ngoại có một cuộc sống đủ đầy hơn, một mái nhà thực sự thuộc về mình.

Rồi, một ngày nắng vàng rực rỡ, Hà về thăm nhà. Con bé mang theo cháu ngoại bụ bẫm, bi bô kể chuyện, khiến căn nhà nhỏ bỗng chốc rộn ràng hẳn lên. Sau bữa cơm chiều ấm cúng, khi ông Phong đang ngồi pha trà, Hà kéo bà Thủy ra chiếc ghế đá dưới gốc cây xoài. Giọng con bé nhỏ nhẹ, e dè, nhưng ánh mắt lại lấp lánh niềm hy vọng.

“Mẹ ơi, vợ chồng con đang tính mua một căn hộ trả góp ạ. Nó không lớn lắm, nhưng cũng đủ cho con và thằng cu Bi có một không gian riêng. Bọn con đã tìm hiểu kỹ rồi, vị trí cũng tiện đi làm.” Hà nói, đôi tay đan vào nhau, có chút lo lắng. Bà Thủy nghe con kể, lòng vui khôn tả. “Thế thì tốt quá rồi con gái! Có nhà riêng rồi thì đỡ phải lo thuê mướn, cứ tha hồ mà sửa sang theo ý mình, lại có chỗ cho cháu mình lớn lên.”

Nụ cười trên môi bà Thủy chợt tắt khi Hà nói tiếp, giọng con bé nhỏ dần, như thể đang cố gắng kìm nén sự ngại ngùng. “Dạ vâng, nhưng… con vẫn còn thiếu một khoản khá lớn, tầm 500 triệu ạ. Bọn con đã gom hết tiền tiết kiệm rồi mà vẫn không đủ. Con tính… có thể vay mẹ một ít, khi nào ổn định con sẽ trả dần cho mẹ.”

Năm trăm triệu đồng. Một con số không hề nhỏ đối với hai vợ chồng già đã cả đời tiết kiệm từng đồng. Nhưng trong đầu bà Thủy, con số ấy chỉ là một cái giá để đổi lấy nụ cười rạng rỡ của con gái, đổi lấy một mái ấm cho cháu ngoại. Bà định bụng sẽ đồng ý ngay lập tức, thậm chí còn muốn nói rằng: “Con cứ lấy mà dùng, mẹ già rồi có tiêu gì đâu.” Trong khoảnh khắc ấy, tình mẫu tử như một dòng lũ lớn, cuốn trôi mọi sự tính toán, mọi lo toan về tài chính. Bà chỉ muốn nói “Được, mẹ cho con!”.

Thế nhưng, số phận lại có những ngã rẽ bất ngờ, mà đôi khi, lại là những ngã rẽ định mệnh. Buổi sáng hôm sau, khi ông Phong đã ra vườn chăm sóc cây cảnh, Hà và cháu Bi vẫn đang say giấc trong phòng khách. Tùng nói rằng cậu ấy ra ngoài mua đồ ăn sáng cho cả nhà. Bà Thủy đang lúi húi nhổ cỏ quanh mấy gốc hoa hồng trước hiên nhà, không để ý lắm.

Tiếng chuông điện thoại chợt vang lên từ phía hành lang. Tùng đang đứng đó, nói chuyện. Bà Thủy vốn không có ý định nghe lén, nhưng âm thanh vọng lại quá rõ ràng trong không gian tĩnh mịch của buổi sáng sớm. Tùng tưởng không có ai ở gần nên nói chuyện khá thoải mái, giọng điệu mang vẻ bông đùa, nhưng lại sắc lạnh đến ghê người.

“Anh yên tâm, bố mẹ vợ giàu lắm, thiếu bao nhiêu em bảo vợ em xin là có ngay. Chứ đi vay ngân hàng lãi cao chết, tội gì…” Giọng Tùng oang oang, kèm theo một nụ cười sảng khoái mà bà Thủy không thể nhìn thấy, nhưng lại cảm nhận được rõ mồn một qua âm điệu. Bà Thủy đứng sững người, tay cầm chiếc cuốc nhỏ bỗng run lên bần bật, đôi mắt mở to, như thể vừa bị một luồng điện giật ngang qua. Một sự lạnh lẽo khó tả bắt đầu lan tỏa từ sống lưng lên đến tận đỉnh đầu.

Trái tim bà Thủy như bị ai đó bóp nghẹt, một cảm giác buốt lạnh chạy dọc sống lưng, lan tỏa khắp các mạch máu. Bà cố gắng nén hơi thở, tựa lưng vào bức tường cũ kỹ, cố gắng không tạo ra tiếng động nào. Tùng vẫn tiếp tục nói, giọng điệu đầy vẻ tính toán, như thể đang vạch ra một kế hoạch hoàn hảo, không một chút gợn lăn tăn. “Có khi xin nhiều một chút làm vốn làm ăn luôn, sau này khỏi xoắn.” Tiếng cười lại vang lên, vô tư lự, nhưng trong tai bà Thủy, nó lại mang một âm hưởng chói tai, chua chát, như tiếng dao cứa vào lòng.

Thì ra, tất cả những sự lễ phép, những lời hỏi han ân cần, những cử chỉ quan tâm mà Tùng từng thể hiện từ trước đến nay, đều chỉ là một màn kịch được dựng lên một cách khéo léo. Trong mắt Tùng, vợ chồng bà Thủy không phải là cha mẹ, không phải là người thân đáng kính, mà chỉ là một “ngân hàng không lãi suất,” một cái mỏ vàng sẵn có để khai thác khi cần. Nỗi đau đớn, sự thất vọng và cảm giác bị lợi dụng dâng trào, nhấn chìm bà trong một mớ cảm xúc hỗn độn, không thể gọi tên.

Bà Thủy đứng bất động ở đó, nước mắt lặng lẽ rơi, hòa vào những giọt mồ hôi trên trán. Cái khoảnh khắc ấy, mọi hình ảnh về một con rể hiền lành, thật thà trong tâm trí bà đều đổ vỡ tan tành như lâu đài cát gặp sóng. Bà tự nhủ, làm sao một người đàn ông có thể nói ra những lời bạc bẽo, tính toán đến vậy với bố mẹ vợ của mình? Làm sao Hà, con gái bà, có thể sống bên một người chồng như thế mà không hề hay biết, hay bị lừa dối một cách mù quáng? Bà cảm thấy lòng mình như bị xé toạc.

Tối hôm đó, sau khi Hà và cháu Bi đã yên giấc, bà Thủy không thể kìm nén được cảm xúc thêm nữa. Bà ngồi xuống cạnh ông Phong, người đang đọc báo dưới ánh đèn vàng ấm áp. Bà bắt đầu kể, giọng run run, đôi lúc nghẹn lại không nói thành lời, từng câu từng chữ như xé nát cõi lòng. Ông Phong kiên nhẫn lắng nghe, nét mặt dần trở nên nghiêm trọng, ánh mắt trầm tư nhìn thẳng vào khoảng không trước mặt, như đang cố gắng thấu hiểu từng nỗi đau mà vợ mình đang phải chịu đựng.

Khi bà Thủy kể xong, căn phòng chìm vào một sự im lặng đáng sợ. Chỉ có tiếng kim đồng hồ tích tắc và tiếng thở dài nặng nề của ông Phong. “Mình thương con thì thương, nhưng phải thương cho đúng cách, bà nó ạ.” Ông Phong cuối cùng cũng lên tiếng, giọng nói tuy nhỏ nhưng lại chứa đựng một sức nặng vô cùng, như thể đã suy nghĩ rất lâu trước khi thốt ra. “Nếu thằng Tùng nó thật sự có chí, có hiếu, nó sẽ cùng Hà bàn bạc, chắt chiu từng đồng để mua nhà. Chứ cái kiểu dựa dẫm, ỷ lại thế này… e là không ổn.”

Ông Phong đứng dậy, đi lại vài vòng quanh phòng, rồi dừng lại bên cửa sổ, nhìn ra màn đêm tĩnh mịch, hệt như đang tìm kiếm một câu trả lời trong bóng tối. “Mình nhìn xem, Hà nó cũng vì quá tin tưởng chồng mà không nhìn nhận vấn đề một cách khách quan. Tình thương của mình nếu không được đặt đúng chỗ, không những không giúp được con mà còn làm hại con, làm hỏng cả một gia đình.” Lời ông nói như một nhát dao sắc bén, cứa vào tận đáy lòng bà Thủy, nhưng cũng thức tỉnh bà khỏi cơn mê muội của tình mẫu tử, một sự thật đau lòng nhưng cần phải đối mặt.

Đêm đó, hai vợ chồng không ngủ. Họ ngồi bên nhau, dưới ánh đèn mờ, bàn bạc rất lâu, rất kỹ. Bà Thủy cảm thấy may mắn vì có ông Phong bên cạnh, một người đàn ông điềm tĩnh, sâu sắc, luôn là chỗ dựa vững chắc cho bà, giúp bà vượt qua cơn bão lòng. Nỗi đau khi nhận ra sự thật về con rể vẫn còn đó, nhưng giờ đây nó đã được thay thế bằng một sự quyết tâm, một ý chí mạnh mẽ hơn, một sự kiên định trong việc bảo vệ con gái mình và tài sản cả đời.

Sáng hôm sau, khi Tùng và cháu Bi đã về lại Hà Nội, Hà gọi điện sang, giọng nói đầy háo hức và hy vọng, như thể tin chắc rằng lời cầu xin của mình đã được chấp thuận. “Mẹ ơi, con nói chuyện với bố rồi nhé. Bố mẹ cho con vay tiền mua nhà mẹ nhé. Con hứa sẽ làm lụng chăm chỉ để trả sớm nhất có thể ạ.” Tim bà Thủy nhói lên, nhưng bà biết mình không thể lùi bước. Đây là lúc cần phải cứng rắn.

“Mẹ không có tiền đâu con ạ,” bà Thủy nói, giọng khô khốc, cố gắng giấu đi sự run rẩy bên trong. “Bố mẹ cũng phải để phòng lúc đau ốm, già yếu. Hai đứa liệu mà vay ngân hàng, rồi cố gắng làm ăn mà trả dần đi thôi.” Đầu dây bên kia, Hà im lặng một lúc lâu, rồi giọng cô trở nên trầm hơn, xen lẫn chút thất vọng và cả sự không tin. “Nhưng mẹ ơi, lãi suất ngân hàng cao lắm… Con sợ không gánh nổi.”

Bà Thủy nghe con nói mà lòng quặn thắt, bà biết con gái mình đang rất khó khăn, nhưng bà không thể để con mình tiếp tục đi vào vết xe đổ của sự ỷ lại, không thể dung túng cho sự tính toán của Tùng. “Vậy thì đừng mua vội, con ạ. Ở thuê thêm vài năm cũng được. Quan trọng là sống độc lập, đừng tính chuyện bấu víu ai.” Bà cứng giọng, dứt khoát, cố gắng không để cảm xúc len lỏi vào lời nói, dù trong lòng bà đang dậy sóng.

Hà lại im lặng, rồi khẽ nói “Vâng, con hiểu rồi mẹ ạ” với một giọng điệu đầy miễn cưỡng, gần như là cộc lốc. Bà Thủy biết, con gái đang giận, đang thất vọng về mẹ. Bà muốn ôm con vào lòng mà giải thích, muốn nói hết sự thật mình đã nghe được, nhưng lại sợ làm tổn thương con, sợ làm rạn nứt tình cảm vợ chồng của Hà. Bà chọn cách giữ lại sự thật đau lòng ấy cho riêng mình, chấp nhận gánh lấy nỗi buồn và sự hiểu lầm của con, hy vọng một ngày nào đó Hà sẽ tự mình nhận ra.

Từ hôm đó, Tùng ít khi sang nhà chơi hẳn. Những cuộc điện thoại của Hà cũng thưa dần, không còn thường xuyên líu lo hỏi han như trước. Lúc đầu, bà Thủy cảm thấy rất buồn, một nỗi buồn lan tỏa, nặng trĩu trong lòng. Buồn vì sự xa cách của con rể, buồn vì cảm giác như mình đã làm mất lòng người thân, buồn vì phải nhìn thấy con gái mình buồn bã. Ông Phong nhìn bà Thủy, khẽ nắm tay vợ, ánh mắt chứa đầy sự an ủi. “Cứ để thời gian trả lời, bà ạ. Mình làm đúng là được. Con cái rồi cũng sẽ hiểu thôi.”

Dần dần, nỗi buồn ấy nhạt đi, thay vào đó là một sự nhẹ nhõm, một cảm giác bình yên đến lạ. Bà Thủy tự nhủ: “Ít nhất mình đã kịp nhận ra để không trao tiền một cách mù quáng, không để đồng tiền của mình bị lợi dụng một cách trắng trợn.” Số tiền tiết kiệm cả đời của hai vợ chồng già không bị đem ra để phục vụ cho sự tính toán của người khác, và quan trọng hơn, bà đã bảo vệ được một phần nào đó giá trị của tình thân, của sự độc lập và danh dự của chính mình.

Những ngày sau đó, bà Thủy và ông Phong thường xuyên nhìn nhau, ánh mắt trao đổi một sự thấu hiểu sâu sắc. Họ đã cùng nhau vượt qua một thử thách lớn, và từ đó, rút ra một bài học quý giá. Làm cha mẹ, thương con là lẽ đương nhiên, là điều thiêng liêng nhất, nhưng phải tỉnh táo, phải có sự khôn ngoan. Tình thương nếu không được cân nhắc kỹ lưỡng, nếu không được đặt đúng chỗ, có thể không những không giúp được con mà còn làm hại con, làm hỏng cả một gia đình, và thậm chí là nhân cách của con cái.

Nếu ngày ấy bà Thủy vội vàng cho tiền, có lẽ Tùng sẽ càng xem thường, coi nhà vợ là chỗ dựa sẵn có, chẳng biết nỗ lực làm ăn. Anh ta có thể nghĩ rằng việc “xin” tiền là chuyện hiển nhiên, không cần phải bận tâm đến việc làm thế nào để tự mình gây dựng sự nghiệp. Đó không phải là điều mà bất kỳ bậc cha mẹ nào mong muốn cho con cái mình. Hơn nữa, việc đó có thể khiến Hà mất đi động lực phấn đấu, ỷ lại vào chồng và cha mẹ, đánh mất đi sự độc lập cần thiết của một người phụ nữ trưởng thành, một người vợ, người mẹ.

Giờ đây, bà Thủy và ông Phong đã thống nhất một phương án mới, rõ ràng và minh bạch hơn. Nếu có giúp con, họ sẽ có phương án cụ thể để đảm bảo tài sản của mình không bị thất thoát, không vì tình cảm mà đánh đổi cả công sức một đời tích cóp. Có thể là cho vay với một mức lãi suất tượng trưng, hoặc đầu tư vào công việc làm ăn của con một cách minh bạch, rõ ràng, với những điều khoản cụ thể, chứ không phải là cho không vô điều kiện. Họ sẽ luôn đứng sau ủng hộ con, nhưng không phải bằng cách dọn sẵn con đường, mà là bằng cách cổ vũ con tự bước đi trên đôi chân của mình.

Bà Thủy không còn trách móc Tùng nữa. Bà hiểu rằng Tùng còn trẻ, suy nghĩ nông cạn, tính toán lợi ích cho bản thân cũng là lẽ thường tình của những người chưa trải sự đời. Anh ta cần thời gian để trưởng thành, để hiểu được giá trị của sự nỗ lực và sự độc lập. Bà chỉ cảm thấy tiếc cho sự ngây thơ, thiếu tinh tế của anh, nhưng đó là một bài học mà Tùng cần phải tự mình trải nghiệm và nhận ra, để trở thành một người đàn ông có trách nhiệm hơn, một người chồng đáng tin cậy hơn.

Bà chỉ muốn nhắn nhủ những bậc cha mẹ giống mình: Đừng bao giờ để lòng tốt bị lợi dụng, đừng để tình thương trở thành gánh nặng. Thương con cũng phải giữ một giới hạn nhất định, để chúng học cách tự đứng vững trên đôi chân của mình, để tự lập, tự cường và tự chịu trách nhiệm cho cuộc đời mình. Bởi chỉ có như vậy, con cái mới thực sự trưởng thành, mạnh mẽ và tìm thấy hạnh phúc bền vững. Dù con đường ấy có khó khăn đến đâu, đó cũng là con đường mà chúng phải tự mình đi qua. Và ông Phong, bà Thủy tin rằng, một ngày nào đó, Hà và Tùng sẽ hiểu được tấm lòng và sự khôn ngoan sâu sắc của cha mẹ, và họ sẽ tự hào về những gì mình đã gây dựng được.